Her anne baba kendi ayakları üzerinde durabilen çocuk yetiştirebilmeyi ister. Peki ebeveyn söylemeden görevlerini bilen ve kendi düzenini devam ettirebilen, sorumluluk sahibi çocuklar olmaları için ne yapmak gerekir?

Öncelikle sorumluluğu; kişinin kendisine verilen ya da üzerine aldığı işin sonuçlarını  üstlenmesi, kabullenmesi, bir işi istenen şekilde kurallarına göre zamanında yapması olarak tanımlayabiliriz.

Çocuklarımıza sorumluluk bilincini kazandırmak için 4 adım oldukça önemlidir:

1 - Bilgilendirme: Davranış kazandırma, değişime destek olma ve gerekli bir beceriyi öğretmeye başlarken ilk yapılacak şey çocuğu bu konuda bilgilendirmektir. Açıklamalar çocuğun yaşına ve gelişim dönemine uygun yapılmalıdır. Çocuk neyi neden yapacağını anlarsa ailesine yardım etmeyi ve sorumluluk bilincini daha kolay içselleştirirler.

2 - Takip: Gerekli açıklamalar yapıldıktan sonra çocuğa zaman vermek gerekir. Takip, çocuklara bu durumun gerekli ve önemli olduğu mesajını verir. Verilen sorumluluğun yerine getirip getirilmediğine, hangi zamanlarda davranışın yapılıp yapılmadığına dikkat etmek gerekir. Takip aynı zamanda tutarlılık açısından önemlidir.

3 - Geribildirim: Çocuğu bir süre takip ettikten sonra süreç hakkında bilgi vermek gerekir. Çocukta sorumluluk bilinci gelişmeye başladıysa, verilen görevler için çaba harcıyorsa motive edilmelidir. Aksi durumda ise bu sıkıntıların nedenleri ve sonuçları hakkında çocukla konuşmak gerekir. Bu aşamada çocuğun herhangi bir nedenden ötürü gerçekleştiremediği bir davranış varsa bu durumu konuşmak için aile toplantısı düzenlemek iyi bir fikirdir. Emretmek, talimat vermek kalıcı davranış değişikliğine neden olmaz. Çocuk söylediklerini o an yapsa bile başında siz olmadığınız zaman yapmayacaktır.

2 - Hatırlatma: Gerekli açıklamalar yapıldığı, çocuk iyi gözlemlendiği ve uygun geribildirimler verildiği halde çocuk hala istenilen davranışı sergilemiyorsa hatırlatma süreci başlamalıdır. Bu süreç en baştan başlar. Yeniden bilgilendirme, takip ve geribildirimler davranış içselleştirilene kadar devam etmelidir.

Peki çocuklara sorumluluk becerisini kazandırmak için ne yapılmalıdır?

• Çocuklara sorumluluk duygusu kazandırmaya çalışırken iyi bir rol model olunmalıdır.

• Çocuğun yaş seviyesine ve fiziki durumuna uygun sorumluluklar verilmelidir.

• Çocuğun yapması gereken işleri her zaman kontrol edilmeli, yapmadıklarını, aksattığını görüldüğü zamanlar bunun yanlış olduğu ona uygun bir dille ifade edilmeli ve sorumluluğunu, ne yapması gerektiğini hatırlatılmalıdır.

• Çocuk sorumluluğunu yerine getirmeden zamanını başka işlerle harcıyorsa, ona birlikte belirlenen bir zaman verilmeli ve bu zaman ile kısıtlanmalıdır.

• Çocuğunuzun her sorununu çözülmemelidir.

• “Nasılsa yapmıyor” diyerek çocuğa düşen sorumluluklar ebeveyn tarafından yapılmamalıdır.

• Çocuk ona verilen görevini yerine getirdiğinde takdir edilmelidir.

• Tek bir noktaya odaklamak yerine seçimler yapmasına fırsat verilmelidir.

• 15 yaşına kadar hiçbir sorumluluk verilmeyen çocuktan birden bire yatağını toplaması beklenmemeli ve gerekli zaman tanınmalıdır.

• Bir çözüm bulunacaksa çocuğun bu çözümü bulması sağlanmalıdır. Çünkü ebeveynin bulacağı çözümler çocuğu sorumsuzlaştırır.

• Kendi başına yemek yiyen, o gün giyeceği kıyafeti seçmek isteyen, ayakkabısını bağlayan çocuğa yardım edilmemeli. Her görevi anında düzgün yapamayacağı, zamanla becerisini güzelleştireceği unutulmamalıdır. Yemeği döke saça yiyorsa temizlik önlemleri alınmalı, becerileri yetişkin kadar hızlı yapamaması normal, yorgunluk, zaman darlığı söz konusuysa daha planlı hareket edilmeli.

• Seçimlerinin sonucunu yaşamasına izin verilmelidir.

• Ve her şeyden öte çocuğa sevildiği daima sözler ve davranışlarla belirtilmelidir. Onun aile için ne kadar önemli ve özel olduğunu daima ona hissettirilmelidir.

• Çözüm bulunamadığında bir uzmandan mutlaka yardım alınmalıdır.